*باشگاه فوتبال استقلال بعد از باشگاه راه‌آهن قدیمی‌ترین تیم باشگاهی در ایران به حساب می‌آید.[۸] 

این باشگاه هم‌اکنون در لیگ برتر ایران بازی می‌کند. استقلال با دو قهرمانی در جام باشگاه‌های آسیا (جام باشگاه‌های آسیا ۱۹۷۰ و جام باشگاه‌های آسیا ۹۱-۱۹۹۰) و دو نایب قهرمانی (جام باشگاه‌های آسیا ۹۲-۱۹۹۱ و جام باشگاه‌های آسیا ۹۹-۱۹۹۸) و دو مقام سومی (جام باشگاه‌های آسیا ۱۹۷۱ و جام باشگاه‌های آسیا ۲۰۰۲)، پُرافتخارترین باشگاه فوتبال ایران در رقابت‌های آسیایی و دومین باشگاه پرافتخار تاریخ قاره آسیا محسوب می‌شود. [۳][۹][۱۰] استقلال همچنین با هفت قهرمانی در بالاترین دسته فوتبال ایران، لیگ منطقه‌ای ایران یک بار، جام تخت جمشید یک بار، لیگ قدس یک بار، جام آزادگان ۲ بار و لیگ برتر ۲ بار، دومین تیم پرافتخار در لیگ ایران و با ۶ قهرمانی و ۳ نایب قهرمانی، پرافتخارترین تیم در جام حذفی ایران است. 

رقیب سنتی این باشگاه، پرسپولیس است. این دو باشگاه پرطرفدارترین و پرافتخارترین تیم‌های فوتبال ایران و برگزارکنندهٔ شهرآورد تهران هستند.[۳] فدراسیون بین‌المللی تاریخ و آمار فوتبال این باشگاه را پس از الهلال عربستان و یوکوهاما مارینوس ژاپن، سومین باشگاه برتر فوتبال آسیا در قرن بیستم اعلام کرده‌است.[۱۱] همچنین این فدراسیون، باشگاه فوتبال استقلال را با ۵۹۳ امتیاز در رتبه ۲۸۰ مین باشگاه جهان در طی ۱۰ سال گذشته قرار داد که بر این اساس بعد از باشگاه سپاهان که در رده ۲۳۷ جهان قرار دارد، تیم استقلال تهران دومین باشگاه فوتبال برتر ایرانی در طی ۱۰ سال اخیر می‌باشد.[۱۲] همچنین این باشگاه در مجموع امتیازات تیم‌ها در تاریخ لیگ برتر، در رتبه نخست قرار دارد و در مجموع تمام ادوار لیگ برتر ایران صاحب بیشترین گل زده و بیشترین برد می‌باشد.[۱۳] 

*تاریخچه باشگاه فوتبال استقلال تهران 
دوچرخه سواران 
نشان پیشین باشگاه تاج در سال ۱۳۲۳ تعدادی از دوچرخه‌سواران باسابقه و عنوان دار قهرمانی کشور با تصمیم برای ایجاد یک مرکز گردهمایی دوستانه و سازماندهی فعالیت‌های مرتبط با دوچرخه‌سواری نام «کلوپ دوچرخه سواران» را بگزیدند. [۱۴] باشگاه دوچرخه سواران در ۴ مهر ۱۳۲۳ توسط چند جوان نظامی و دانشجوی دوچرخه‌سواری در تهران تاسیس شد و در ابتدا فقط به دوچرخه‌سواری اختصاص داشت. اما بعدا رشته‌های دیگر از جمله فوتبال نیز به به فعالیت‌های باشگاه اضافه شدند و این درحالی بود که علی دانایی‌فرد باشگاه فوتبال نور را هدایت می‌کرد که بعد از شکست تیم فوتبال کارگر آبادان، مورد توجه دوچرخه‌سواران قرار گرفت و با مذاکرات قرار بر آن شد تا از آن پس تیم نور تحت عنوان تیم فوتبال دوچرخه سواران فعالیت کند.[۱۴] تیم فوتبال دوچرخه‌سواران از ابتدا با لباس آبی رنگ در مسابقات حاضر[۱۵] و در میان تیم‌های شاهین، سرباز و دارایی در رقابت‌های اصلی فوتبال ایران بازی می‌کرد[۱۴]. اولین بازی رسمی تیم دوچرخه سواران در ۱۵ اسفند ۱۳۲۸ و در برابر تیم شاهین و در حضور بیش از ۲۰ هزار تماشاگر در ورزشگاه امجدیه برگزار شد، که در آن دیدار تیم دوچرخه سواران توانست با نتیجه ۱-۰ پیروز شود.[۱۵] 

*تاج 
تیم قدیمی تاج، منصور پور حیدری دومین نفر نشسته از چپدر سال ۱۳۲۸ پرویز خسروانی امتیاز باشگاه دوچرخه‌سواران را در اختیار گرفت و نام آن بعد از بحث و رای‌گیری بین اعضای هیات مدیره به «باشگاه فوتبال تاج» تغییر و به ثبت رسید. مدیر باشگاه، سروان پرویز شیخان بود. حضور افرادی نظیر اسدالله علم، نخست وزیر وقت در هئیت مدیره باعث شد تا بودجه قابل توجهی در اختیار باشگاه قرار گیرد. [۱۴] 

استقلال پس از انقلاب ۱۳۵۷ با مشورت برخی از بازیکنان قدیمی باشگاه (ازجمله منصور پورحیدری کردنوری و جلالی) نام تاج به استقلال، تغییر پیدا کرد.[۱۴] 

*نام، نماد و رنگ 
باشگاه در سال ۱۳۲۴ با نام «دوچرخه‌سواران» بنیانگذاری شد.[۱۶][۱۷] پس از ثبت باشگاه به نام پرویز خسروانی و علی عبدالهی نوروزی، نام باشگاه با تصویب هیئت مدیره در تاریخ ۱ اسفند ۱۳۲۸[۱۸] به «تاج» تغییر یافت.[۱۶] پس از وقوع انقلاب، باشگاه «استقلال» نام نهاده‌شد.[۱۶][۱۷] رنگ لباس استقلال از آغاز، آبی بوده است[۱۶] و رنگ آبی یکی از نمادهای این باشگاه به شمار می‌رود و از این رو «آبی‌پوشان» یکی از لقب‌های باشگاه است. 

*هواداران و هماوردان 
در فصل ٩٩-١٩٩٨ جام باشگاه‌های آسیا و در بازی ، استقلال و جوبیلیو ایواتا ژاپن که در ورزشگاه آزادی برگزار می‌شد، با حضور ۱۲۰ هزار نفر، پرتماشاچی‌ترین بازی تاریخ جام باشگاه‌های آسیا بوده‌است. 
همچنین در بازی پایانی پنجمین دوره لیگ برتر و در مقابل برق شیراز که به پیروزی ۴ بر ۱ استقلال و قهرمانی این تیم منجر شد، تعداد ۱۱۰ هزار نفر از هواداران استقلال برای دیدن قهرمانی تیم محبوبشان به ورزشگاه آمدند که پرتماشاچی ترین بازی تاریخ لیگ برتر ایران بوده‌است.البته لازم به ذکر است که طرفداران استقلال تهران در استان خوزستان نسبت به شهر‌های دیگر حتی پایتخت بسیار بیشتر هستند و بسیاری از مردم شهر اهواز را به شهر استقلال تشبیه می‌کنند.[۱۹] 

*شهرآورد تهران 

نمایی از هواداران استقلال در ورزشگاه آزادی در جریان ۶۹امین شهرآورد تهران، ۲۳ مهر ۱۳۸۹بازی میان استقلال و پرسپولیس، دو باشگاه پرهوادار و پرافتخار ایران، مهم‌ترین مسابقهٔ باشگاهی فوتبال در ایران است.[۳] نخستین بازی دو تیم در روز ۱۶ فروردین ۱۳۴۷، نخستین بازی رسمی پرسپولیس بود که با نتیجهٔ بدون گل پایان یافت.[۲۰] فردای آن روز، روزنامه کیهان ورزشی (مهمترین روزنامه ورزشی آن زمان) روی جلد خود هیچ چیز از بازی ننوشت و تیتری از فوتبال دخترها داشت.[۲۱] بر خلاف گذشته، امروزه این بازی همواره با حساسیت بالا و تماشاگران زیاد همراه است و برگزاری آن بازتاب‌های زیادی در ایران دارد.[۳][۲۲] معمولاً این بازی را حدود ۱۰۰٬۰۰۰ نفر در ورزشگاه آزادی تهران تماشا می‌کنند.[۳] این شهرآورد گاهی به خشونت میان بازیکنان، و درگیری میان هواداران می‌انجامد و هولیگان‌ها به ناوگان حمل و نقل عمومی از جمله اتوبوس‌ها آسیب می‌زنند.[۲۲][۲۳] مجله ورلدساکر در شماره ژوئیه ۲۰۰۸ خود، فهرستی از ۵۰ شهرآورد دنیا منتشر کرد؛ و شهرآورد تهران را در رتبه ۱ام آسیا و ۲۲وم جهان قرار داد.[۲۴] 


* هماوردی استقلال و سپاهان 
از سال ۱۳۵۰ دو باشگاه استقلال و سپاهان دیدارهای متعددی در قالب مسابقات لیگ٬ حذفی و دوستانه با یک‌دیگر برگزار کرده‌اند.رقابت این دو تیم از دیرباز جذاب و دیدنی بوده و در حال حاضر این دیدار در لیگ برتر برای هر دوتیم و هواداران آن‌ها از جذابیتی خاص و حساسیت بالایی برخوردار است که این دیدار از مسابقات مهم هر فصل این دو تیم به شمار می‌رود. 

*ورزشگاه و دارایی‌ها: 

هواداران استقلال در ورزشگاه آزادی تهران 
[۲۵][۲۶] این باشگاه پیش از ساخته شدن ورزشگاه آزادی تهران، در ورزشگاه امجدیه (شهید شیرودی کنونی) به میدان می‌رفت. استقلال در پی بازسازی چمن ورزشگاه آزادی، در فصل ۸۲-۸۱ بازی‌های خانگی خود را در ورزشگاه تختی برگزار کرد.[۲۷] 

در روز ۱۶ تیر ۱۳۸۷، کلنگ کمپ اختصاصی باشگاه استقلال در پارک ارم تهران به زمین خورد.[۲۸] علی فتح‌الله‌زاده، مدیرعامل آن زمان استقلال اعلام کرد که ارزش این کمپ ۷۰ میلیارد تومان است.[۲۹] 

باشگاه استقلال در تیر ۱۳۸۸، با پرداخت ۲ میلیارد تومان مالک ۱٪ از سهام بانک تات شد،[۳۰] این کار در آغاز با استقبال کارشناسان روبرو شد و اقدامی جهت سودآوری آینده باشگاه دانسته‌شد.[۳۱] در پایان سال ۱۳۸۸، استقلال به دلیل اختلاف‌های مدیریتی سهمش را با ۱۸٪ سود واگذار کرد.[۳۲] 

*آمار و رکوردهای باشگاه استقلال تهران 

جدول زیر عملکرد کلی استقلال در ۱۰ سال اخیر را نشان می‌دهد. 

فصل لیگ برتر جام حذفی جام باشگاه‌ها 
۸۱-۱۳۸۰ دوم قهرمان ۴/۱ پایانی 
۸۲-۱۳۸۱ ۹ام 
۸۳-۱۳۸۲ دوم پایانی 
۸۴-۱۳۸۳ سوم 
۸۵-۱۳۸۴ قهرمان انصراف حذف 
۸۶-۱۳۸۵ ۴ام 
۸۷-۱۳۸۶ ۱۳ام قهرمان حذف 
۸۸-۱۳۸۷ قهرمان ۱۶/۱ پایانی حذف در مرحله گروهی 
۸۹-۱۳۸۸ سوم ۱۶/۱ پایانی ۱۶/۱ پایانی 
۱۳۸۹-۹۰ دوم نیمه پایانی حذف در مرحله گروهی 
۱۳۹۰-۹۱ قهرمان انتخابی 

*تیم‌های دیگرخانواده تیم‌های تاج 
تاج مسجدسلیمان، سال ۱۳۵۰در دهه ۱۳۴۰، باشگاه تاج و شاهین، اولین باشگاه‌هایی بودند که در ایران مدرسه فوتبال راه‌اندازی کردند.[۳۳] بازیکنان این مدارس فوتبال، پشتوانه‌ای برای آینده باشگاه بودند.[۳۳] باشگاه تاج در آن زمان پشتوانه مالی خوبی داشت،[۳۳] و در بیشتر شهرستان‌ها دارای شعبه بود.[۳۳][۳۴] اهواز، رشت، مسجدسلیمان و همدان از جمله این شهرها بودند.[۳۳] این شعبه‌ها، حتی پس از پیروزی انقلاب نیز بنیان باشگاه استقلال را تشکیل می‌دادند.[۳۴] 

یکی از شعبه‌های موفق، تاج اهواز بود که از همان ابتدا گروهی از بازیکنان خوب استان خوزستان را داشت و حتی توانست امتیاز لازم برای صعود به جام تخت جمشید ۱۳۵۲ را بدست‌آورد، اما چون مطابق قانون تنها یک تیم از هر باشگاه می‌توانست در بالاترین دسته بازی کند؛ (و تاج تهران نیز در این دسته بود) از صعود باز ماند.[۳۵] دو سال پیش از آن نیز، تاج مسجدسلیمان در سال ۱۳۵۰ در جام منطقه‌ای ایران شرکت کرده‌بود و در میان ۸ تیم، ششم شده‌بود.[۳۶] 

پس از انقلاب نیز، استقلال رشت (که زیر نظر شهرداری رشت بود)[۳۷] و استقلال اهواز در رده‌های بالای لیگ فوتبال ایران حضور داشتند. بعدها امتیاز استقلال رشت به پگاه گیلان فروخته شد، اما استقلال اهواز تاکنون در فوتبال ایران حضور دارد. با این که استقلال اهواز، برخلاف استقلال تهران توسط بخش خصوصی مدیریت می‌شود[۳۸] و دو باشگاه ارتباطی با هم ندارد، گاهی «برادر» یکدیگر خوانده می‌شوند.[۳۹][۴۰] 

تیم‌های پایه تیم‌های پایه استقلال در چهار رده سنّی امید، جوانان، نوجوانان و نونهالان است.[۴۱] 

*تیم زنان 
تیم فوتبال دختران تاج در سال ۱۳۴۹، پیش از برد ۶-۰ برابر دیهیم.باشگاه تاج، نخستین باشگاه فوتبال در ایران بود که برای زنان کلاس فوتبال تمرینی گذاشت و از پیشگامان فوتبال زنان در ایران بود.[۴۲] در تابستان ۱۳۸۷، رئیس کمیته بانوان فدراسیون فوتبال ایران از این باشگاه درخواست کرد تا در لیگ شرکت کند.[۴۳] در بهمن ۱۳۸۷، خبر بازی دوستانه تیم نوجوانان پسر (به مربیگری علیرضا منصوریان) و تیم دختران استقلال منتشر شد. این واقعه پس از انقلاب بی‌سابقه بود و جنجال و واکنش‌های بسیاری برانگیخت.[۴۴][۴۵] این بازی دوستانه، منجر به انحلال تیم زنان استقلال شد...![۴۶] 

*فهرست افتخارات باشگاه فوتبال استقلال تهران 

کشوری لیگ فوتبال ایران (۷ بار)[۴۷][۴۸] 
جام منطقه‌ای، جام تخت جمشید، جام قدس، جام آزادگان، جام خلیج فارس 
۸۸-۸۷، ۸۵-۸۴، ۸۰-۷۹، ۱۳۷۶، ۱۳۶۸، ۱۳۵۳، ۱۳۵۰ 
جام حذفی (۶ بار)[۷] 
۱۳۵۷، ۱۳۷۴، ۱۳۷۹، ۱۳۸۰، ۱۳۸۷، ۱۳۹۰ 
جام باشگاه‌های تهران 
قهرمانی (۱۵): ۱۳۲۸، ۱۳۳۱، ۱۳۳۵، ۱۳۳۶، ۱۳۳۸، ۱۳۴۰، ۱۳۴۱، ۱۳۴۸، ۱۳۴۹، ۱۳۵۰، ۱۳۵۱، ۱۳۶۲، ۱۳۶۴، ۱۳۶۹ ۱۳۷۳ 
نایب قهرمانی (۷): ۱۳۲۵، ۱۳۳۰، ۱۳۳۷، ۱۳۴۸، ۱۳۶۱، ۱۳۶۸، ۱۳۶۹ 
جام‌حذفی باشگاه‌های تهران 
قهرمانی (۴): ۱۳۲۶، ۱۳۳۰، ۱۳۳۷، ۱۳۳۹ 
نایب قهرمانی (۲): ۱۳۲۵، ۱۳۴۹ 
آسیایی :جام باشگاه‌های آسیا (۲ بار)[۴۹][۵۰][۹][۵۱] 
۹۱-۱۹۹۰، ۱۹۷۰ 
بازیکنان کنونی باشگاه‌های ایرانی در هر فصل می‌توانند از ۲۲ بازیکن بزرگسال، ۸ بازیکن زیر ۲۳ سال و ۴ بازیکن خارجی استفاده کنند. فهرست زیر بازیکنان کنونی استقلال را نشان می‌دهد.[۵۲] 

*بازیکنان 
۱ دروازه‌بان سید مهدی رحمتی 
۲ دفاع خسرو حیدری 
۳ هافبک مهدی امیرآبادی 
۴ دفاع حمید عزیز زاده 
۵ دفاع حنیف عمران زاده 
۶ هافبک کیانوش رحمتی 
۸ هافبک مجتبی جباری (کاپیتان دوم) 
۹ مهاجم آرش برهانی 
۱۰ مهاجم میلاد میداودی 
۱۱ هافبک محسن یوسفی (کاپیتان سوم) 
۱۲ دفاع جی لوید ساموئل 

۱۴ هافبک آندرانیک تیموریان 
۱۶ دفاع میثم حسینی 
۱۷ هافبک ژاک الونگ‌الونگ 
۱۹ دروازه‌بان مهدی اسلامی 
۲۰ مهاجم گوران جورکوویچ 
۲۱ دروازه‌بان مهرداد محمد حسینی 
۲۲ دروازه‌بان هادی زرین ساعد 
۳۱ هافبک جواد شیرزاد 
۳۲ هافبک فریدون زندی 
۳۳ دفاع پژمان منتظری 
۴۰ دفاع علی حمودی 


*بازیکنان زیر ۲۳ سال 
۲۸ مهاجم توحید غلامی 
۳۴ هافبک حسین علوی 

۳۷ مهاجم اسماعیل شریفات 


*بازیکنان زیر ۲۱ سال 
۱۹ مهاجم علی صباحی 
۲۹ مهاجم مهدی آخوندی 


بازیکنان جام جهانی جام جهانی ۱۹۷۸ 

ایرج دانائی‌فرد 
حسن روشن 
حسن نظری 
آندرانیک اسکندریان 
ناصر حجازی 
جام جهانی ۱۹۹۸ 

علیرضا منصوریان 
جواد زرینچه 
مهدی پاشازاده 
پرویز برومند 
جام جهانی ۲۰۰۶ 

وحید طالب‌لو 
رضا عنایتی 
امیرحسین صادقی 

*کاپیتان‌ها 
ناصر حجازی 
شاهین بیانی 
امیر قلعه نویی [۵۳] ۱۹۸۸-۱۹۹۷ ۱۹۹۳-۱۹۹۷ ۸ 
جواد زرینچه ۱۹۸۶-۲۰۰۲ ۱۹۹۷-۲۰۰۲ ۲ 
محمود فکری ۱۹۹۳-۲۰۰۷ ۲۰۰۲-۲۰۰۷ ۶ 
علی‌رضا منصوریان ۱۹۹۵-۱۹۹۷ 
۲۰۰۳-۲۰۰۸ ۲۰۰۷-۲۰۰۸ ۱۰ 
فرهاد مجیدی ۱۹۹۷-۱۹۹۹ 
۲۰۰۷-۲۰۱۱ ۲۰۰۸-۲۰۱۱ ۷ 

* فهرست مربیان باشگاه فوتبال استقلال تهران 

منصور پورحیدری سرپرست، مدیرفنی 
پرویز مظلومی سرمربی 
میشائیل هنکه مربی 
آتیلا حجازی مربی 
بهتاش فریبا مربی 
مرتضی محصص مشاور فنی 
مهدی ارژنگی نیا آنالیزور 
شاهرخ بیانی آنالیزور 
حسین ترابپور مربی دروازبان‌ها 
محمد رضا مولایی مربی بدنساز 
کاوه ستوده پزشک 
اکبر رضایی فیزیوتراپی 
عباس منتظری روانشناس 
محمد حیرانی مدیر رسانه 
مدد جباری مدیر تدارکات 
حسین امانتی تدارکات 
جواد زرینچه مدیر آکادمی فوتبال 

*مربیان برجسته پیشین 

زدراکو رایکوف ۱۳۴۸-۱۳۵۵ 
منصور پورحیدری ۱۳۵۸-۱۳۶۲ 
۱۳۷۴-۱۳۷۵ 
۱۳۷۹-۱۳۸۱ 
ناصر حجازی ۱۳۷۵-۱۳۷۸ 
۱۳۸۶ 
امیر قلعه‌نویی ۱۳۸۲-۱۳۸۵ 
۱۳۸۸-۱۳۸۷ 

*مدیران باشگاه 
پرویز خسروانی ۱۳۲۴-۱۳۴۰ 
پرویز شیخان ۱۳۴۰- ۱۳۵۷ 
علی عبدالهی نوروزی ۱۳۵۷-۱۳۶۰ 
کاظم اولیایی ۱۳۶۷ - ۱۳۷۵ 
علی فتح‌الله‌زاده از ۱۳۷۵ - اردیبهشت ۱۳۸۲ 
حسین قریب خرداد ۱۳۸۲ - تیر ۱۳۸۴ 
کاظم اولیایی تیر ۱۳۸۴ - بهمن ۱۳۸۴ 
حسین قریب بهمن ۱۳۸۴ - مهر ۱۳۸۵ 
مقداد نجف‌نژاد مهر ۱۳۸۵ - اسفند ۱۳۸۵ 
علی فتح‌الله‌زاده اردیبهشت ۱۳۸۶ - شهریور ۱۳۸۷ 
امیررضا واعظی آشتیانی شهریور ۱۳۸۷ - خرداد ۱۳۸۹ 
علی فتح‌الله‌زاده خرداد ۱۳۸۹ - تاکنون 

*حواشی 
قهرمانی جام حذفی ۱۳۹۰استقلال پس ازشکست تیم پرسپولیس با نتیجه ۳-۰ و غلبه بر شهرداری یاسوج [۵۴]راهی فینال جام حذفی و بازی مقابل شاهین بوشهر شد.قرار شد که بازی در زمین ورزشگاه حافظیه شیراز باشد که این امر با مخالفت باشگاه استقلال به دلیل ظرفیت کم (۱۴هزار نفر) و کیفیت بسیار نامناسب [۵۵] و فاصله ۹۰ کلیومتری با بوشهر روبه رو شد.اما با اصرار سازمان لیگ در همان زمین برگزار شد.قابل ذکر است در همان روز ورزشگاه ۵۰ هزار نفری غدیر اهواز افتتاح شد که مشخص نشد چرا فدراسیون با انجام بازی در این ورزشگاه مدرن مخالفت کرد.در شب قبل بازی نیز ۴۰۰۰ بلیت در شهر بوشهر فروخته شد که این یکی از تخلفاتی بود که به ضرر استقلال انجام شد.[۵۶]همچنین قراردادن سکوی اهدای جام در سمت هواداران بوشهری از اقدامات سوال برانگیز بود.[۵۷][۵۸] پس از قهرمانی استقلال در جام حذفی ۱۳۹۰ در اقدامی بی نظیر صداوسیما از پخش مراسم اهدای جام به بهانه طولانی شدن مسابقه خودداری کرد و به جای آن به تکرار یک سریال طنز پرداخت.[۵۹]این اقدام اعتراض رسمی باشگاه استقلال را در پی داشت.[۶۰][۶۱] 

*منابع: 
۱.↑ «استقلال ۲-۳ الشباب؛ حذف تلخ پسران آبی» ‎(فارسی)‎. وبگاه گل. بازبینی‌شده در ۹ تیر ۱۳۸۹. 
۲.↑ «وای به حالت واعظ اگه اس اس ببازه!» ‎(فارسی)‎. خبرنامه دانشجویان ایران. بازبینی‌شده در ۲۶ دی ۱۳۸۸. 
۳.↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ ۳٫۶ Ferdosipour, Adel. The great divide. . World Soccer Magazine، October ۲۰۰۸، p۶۲. (ترجمه مقاله به فارسی در خبرگزاری ایسنا، رشید سعدلو) 
۴.↑ «پایان اردوی آبی پوشان تهران در کیش» ‎(فارسی)‎. خبرگزاری فارس. بازبینی‌شده در ۲۴ دی ۱۳۸۵. 
۵.↑ زارعی، اصغر. «Iran - List of Foundation Dates» ‎(انگلیسی)‎. بنیاد آماری سند. ورزش. فوتبال. بازبینی‌شده در ۲۲ خرداد ۱۳۸۸. 
۶.↑ «استادیوم یکصد هزار نفری» ‎(فارسی)‎. وب‌گاه رسمی مجموعه ورزشی آزادی. بازبینی‌شده در ۲۷ مرداد ۱۳۹۰. 
۷.↑ ۷٫۰ ۷٫۱ «استقلال قهرمان جام حذفی شد» ‎(فارسی)‎. ویکی‌خبر، ۲۵ اسفند ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در همان. 
۸.↑ «نام قدیمی‌ترین تیم فوتبال ایران عوض می‌شود؟» ‎(فارسی)‎. خبرآنلاین، ۱۵ تیر ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در ۲۶ مرداد ۱۳۹۰. 
۹.↑ ۹٫۰ ۹٫۱ پاینده، محمدجواد. سابقهٔ نمایندگان ایران در جام‌های باشگاهی آسیا: جام پنجم، آرزوی ایرانی. . روزنامه همشهری، ش. شماره ۴۷۹۴ (۲۸ اسفند ۱۳۸۷): صفحه ۲۱. 
۱۰.↑ «Esteghlal» ‎(انگلیسی)‎. AFC. بازبینی‌شده در ۲۶ مرداد ۱۳۹۰. 
۱۱.↑ «Asia's Club of the Century». فدراسیون بین‌المللی تاریخ و آمار فوتبال. 
۱۲.↑ «بارسلونا بهترین تیم ۱۰ سال گذشته جهان شد/ سپاهان در صدر تیم‌های ایرانی» ‎(فارسی)‎. فوتبال ۳. 
۱۳.↑ «سپاهان ۵۰۰ امتیازی شد» ‎(فارسی)‎. وب‌گاه گل، ۲۳ مرداد ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در ۲۶ مرداد ۱۳۹۰. 
۱۴.↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ ۱۴٫۴ روزنامه اطلاعات، شنبه ۲۲ مهر ۱۳۸۹ 
۱۵.↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ تاریخچه باشگاه فوتبال استقلال تهران، وبگاه رسمی باشگاه استقلال تهران 
۱۶.↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ ۱۶٫۲ ۱۶٫۳ «آشنایی با باشگاه استقلال تهران (۱۳۲۳)». همشهری آنلاین. بازبینی‌شده در ۹ بهمن ۱۳۸۸. 
۱۷.↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ «تاریخچه استقلال». وبگاه رسمی باشگاه استقلال. بازبینی‌شده در ۹ بهمن ۱۳۸۸. 
۱۸.↑ «معرفی باشگاه» تاسیس و تاریخچه». esteghlaltehranfc.com. بازبینی‌شده در ۹ بهمن ۱۳۸۸. 
۱۹.↑ ایران ورزشی: حادثه سازان ورزش در سال ۸۵ 
۲۰.↑ حدادپور، مهدی. سرمربیان پرسپولیس از ۴۸ تا ۸۷، نیمکت‌نشینی پرافتخار سرداران سرخ‌جامه. . روزنامه ورزشی گل سال سوم، ش. شماره ۸۱۸ (دوشنبه ۴ آذر ۱۳۸۷): صفحه ۱۰. 
۲۱.↑ سال قبل دربی بی‌خاصیت بود. . خبر ورزشی، ش. ویژه‌نامه نوروزی (۱۳۸۷): صفحه ۲۵. 
۲۲.↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ «The Red 'Victors' and the 'Independent' Blues» ‎(انگلیسی)‎. مجله فیفا، ۳۱ اکتبر ۲۰۰۲. 
۲۳.↑ «Football, blood and war» ‎(انگلیسی)‎. آبزرور، ۱۸ ژانویه ۲۰۰۴. بازبینی‌شده در ۴ آبان ۱۳۸۷. «December ۲۰۰۰ Following an ill-tempered Tehran derby, between Pirouzi and Estegahl, violence spills on to the streets as fans destroy cars and buses. Three players from each side and ۶۰ fans are arrested; more than ۲۵۰ coaches are vandalised.» 
۲۴.↑ Worlds Greatest Derbies. . World Soccer Magazine، July ۲۰۰۸. 
۲۵.↑ «علی کاظمی: طلب ورزشگاه آزادی ارتباطی به سازمان لیگ ندارد!». شبکه ورزش ایران، ۲۹ آذر ۱۳۸۶. بازبینی‌شده در ۷ شهریور ۱۳۸۸. «طبق آیین نامه سازمان لیگ، ورزشگاه آزادی در اجاره ۲ باشگاه استقلال و پرسپولیس است.» 
۲۶.↑ «باشگاه پرسپولیس اجازه حضور در ورزشگاه آزادی را ندارد». ایران‌مینیا (به نقل از خبرگزاری فارس، ۴ شهریور ۱۳۸۶. بازبینی‌شده در ۷ شهریور ۱۳۸۸. «حسین ضیاءآذری، مدیر ورزشگاه آزادی تهران گفت: تا زمانیکه پرسپولیس برای عقد اجاره‌نامه حاضر نشود، اجازه بازی در این مجموعه را ندارد.» 
۲۷.↑ «استادیوم فوتبال - زمین چمن». وبگاه رسمی ورزشگاه آزادی. بازبینی‌شده در ۱۲ مهر ۱۳۸۷. 
۲۸.↑ «مناقصه برای ساخت کمپ استقلال». خبرگزاری فارس، ۵ تیر ۱۳۸۷. بازبینی‌شده در ۴ آبان ۱۳۸۷. 
۲۹.↑ «کلنگ آبی برای چندمین بار به زمین خورد». وبگاه همشهری. بازبینی‌شده در ۴ آبان ۱۳۸۷. 
۳۰.↑ سرخط خبرها. . روزنامه اعتماد ملی، ش. شماره ۹۷۵ (۱ مرداد ۱۳۸۸): صفحه ۱۹. «دو باشگاه پرسپولیس و استقلال هر یک با پرداخت ۲ میلیارد تومان یک درصد از سهام بانک تازه‌تاسیس تات را خریداری کردند. پول خرید این سهام از سوی سازمان تربیت بدنی پرداخت شده.» 
۳۱.↑ شهبازی، نعمت‌الله. در حاشیه سرمایه‌گذاری استقلال و پرسپولیس در بانک تات؛ ایجاد زیرساخت‌های اقتصادی لازمه موفقیت باشگاه‌های مردمی. . روزنامه ورزشی گل، ش. شماره ۱۰۷۵ (۷ آبان ۱۳۸۸): صفحه ۱. 
۳۲.↑ باز هم فرصت‌سوزی در ورزش کشور؛ اختلافات مدیران دولتی موجب خروج بخش ورزش از یک بانک خصوصی شد. . روزنامه ورزشی گل، ش. شماره ۱۱۸۵ (۲۷ اسفند ۱۳۸۸): صفحه ۸. 
۳۳.↑ ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ ۳۳٫۲ ۳۳٫۳ ۳۳٫۴ صدر، بنیامین. کشف استعداد در مستطیل سبز. . روزنامه همشهری، ش. شماره ۳۷۳۸ (۱۲ تیر ۱۳۸۴): صفحه تهرانشهر. 
۳۴.↑ ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ لارودی، اردشیر؛ امیرپور، مهدی. تنها فوتبالیست سیاسی، پرویز دهداری بود؛ خاطرات اردشیر لارودی از شکل گیری باشگاه‌های فوتبال در ایران. . شهروند امروز، ضمیمه ماهانه تاریخ شفاهی، ش. شماره ۲ (آبان ۱۳۸۷): صفحه ۲۲. 
۳۵.↑ «آشنایی با باشگاه استقلال اهواز». همشهری آنلاین. بازبینی‌شده در ۲۵ بهمن ۱۳۸۸. 
۳۶.↑ صداقت، فرهاد. ۳۴ سال با پرسپولیس (از سال ۴۷ تا سال ۸۱). چاپ اول. تبریز، شهریور ۱۳۸۱. صفحه ۸۷. ISBN ۹۶۴-۰۶-۱۶۹۳-۱. 
۳۷.↑ «آشنایی با باشگاه داماش گیلان». همشهری آنلاین. بازبینی‌شده در ۲۵ بهمن ۱۳۸۸. 
۳۸.↑ احمدی، فرهاد. تهدید تکراری استقلال اهواز. . روزنامه دنیای اقتصاد، ش. شماره ۱۱۷۷ (۲۶ بهمن ۱۳۸۵): صفحه ۸. 
۳۹.↑ زاهدی، پرویز. ترس استقلال را از پای درآورد. . روزنامه ایران، ش. شماره ۴۳۳۵ (۲۱ مهر ۱۳۸۸): صفحه ۲۱. 
۴۰.↑ مدیر تیم فوتبال استقلال اهواز: استقلال تهران فقط ادعای برادری دارد. . روزنامه مردمسالاری، ش. شماره ۲۲۰۹ (۱۰ آبان ۱۳۸۸): صفحه ورزشی. 
۴۱.↑ «فریادشیران مدیر فنی تیم‌های پایه استقلال شد». خبرگزاری فارس، ۱۵ تیر۱۳۸۸. بازبینی‌شده در ۱۵ بهمن ۱۳۸۸. 
۴۲.↑ نگاهی به تاریخچه فوتبال زنان در ایران. . هفته‌نامه شیرزنان، ش. شماره ۳۷ (۲۲ دی ۱۳۸۶). 
۴۳.↑ استقلال- پرسپولیس در لیگ بانوان. . هفته‌نامه شیرزنان، ش. شماره ۶۰ (۱۵ تیر ۱۳۸۷). 
۴۴.↑ تکذیب می‌کنیم، برخورد می‌کنیم؛ دیدار تیم‌های فوتبال دختران و نوجوانان پسر استقلال. . روزنامه اعتماد، ش. شماره ۱۸۷۴ (۵ بهمن ۱۳۸۷): صفحه ۱۳. 
۴۵.↑ «دیدار تیم‌های فوتبال دختران و پسران استقلال/ با خاطیان برخورد شود». خبرگزاری مهر، ۴ بهمن ۱۳۸۷. بازبینی‌شده در ۵ مهر ۱۳۸۸. 
۴۶.↑ «تیم فوتبال بانوان استقلال منحل شد». خبرگزاری فارس، ۸ بهمن ۱۳۸۷. بازبینی‌شده در ۱۵ بهمن ۱۳۸۸. 
۴۷.↑ صاحبدل، مهدی. «مسابقات قهرمانی لیگ باشگاههای فوتبال ایران». پارس‌اسپورت. بازبینی‌شده در ۲۱ شهریور ۱۳۸۷. 
۴۸.↑ ف. نراقی، هوشیار. «Iran - List of Champions» ‎(انگلیسی)‎. بنیاد آماری سند. ورزش. فوتبال. بازبینی‌شده در ۱۰ مهر ۱۳۸۸. 
۴۹.↑ مولکاهی، اندا. «Asian Club Competitions ۱۹۷۰» ‎(انگلیسی)‎. بنیاد آماری سند. ورزش. فوتبال، ۱۳ مارچ ۲۰۰۱. بازبینی‌شده در ۵ آذر ۱۳۸۸. 
۵۰.↑ بابروفسکی، جوزف؛ کارسدروپ، درک و استوکرمنز، کارل. «Champions' Cup ۱۹۹۰/۹۱» ‎(انگلیسی)‎. بنیاد آماری سند. ورزش. فوتبال، ۲ اوت ۲۰۰۴. بازبینی‌شده در ۲۷ شهریور ۱۳۸۸. 
۵۱.↑ «عملکرد تیم فوتبال استقلال در رقابت‌های باشگاه‏های آسیا». وبگاه رسمی باشگاه استقلال. بازبینی‌شده در ۲ اسفند ۱۳۸۷. 
۵۲.↑ «سیاهه بازیکنان فصل ۱۳۹۰-۱۳۹۱ استقلال» ‎(انگلیسی)‎. IPLstats.com. بازبینی‌شده در ۱۲ تیر ۱۳۸۹. 
۵۳.↑ نگاهی به زندگینامهٔ فوتبالی امیر قلعه نوعی، سرمربی جدید تیراختور آذربایجان 
۵۴.↑ «صعود استقلال با پیروزی شیرین برابر سرخ‌ها/ جباری مزد اعتمادها را داد!». خبرگزاری مهر، ۱۳۹۰/۰۹/۱۸. 
۵۵.↑ «وضعیت زمین حافظیه شیراز پیش از فینال جام حذفی (گزارش تصویری)». خبرگزاری عصرایران، ۲۳ اسفند ۱۳۹۰. 
۵۶.↑ «اختلاف در جلسه منیجر میتینگ فینال/۴ هزار بلیت به نفع بوشهری ها؟!». خبرآنلاین، ۲۶ اسفند ۱۳۹۰. 
۵۷.↑ «همه چیز در فینال حذفی به سود شاهین بود/ از نحوه برگزاری ناراضی هستیم». خبرگزاری مهر، ۲۶ اسفند ۱۳۹۰. 
۵۸.↑ «عصبانیت مظلومی از محل برگزاری جشن قهرمانی استقلال». خبرآنلاین، ۲۵ اسفند ۱۳۹۰. 
۵۹.↑ «در آخرين ۹۰ سال ۹۰ چه گذشت؟». روزنامه نود، ۱۳۹۰/۱۲/۲۹. 
۶۰.↑ «اهدای جام را ندیدیم/ شبکه ۳در راه بی بازگشت». سایت گل، ۲۰۱۲/۳/۱۵. 
۶۱.↑ «اعتراض باشگاه استقلال به پخش نشدن تصاویر قهرمانی و اهدا جام از سیما/این حرکت دلخوری ۲۰ میلیون استقلالی را در پی داشت». اوج نیوز، ۲۵ اسفند ۱۳۹۰.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: